Электромобиллар: 1 соат қувватлаб, 320 км юринг | Таҳлил
Яқин йилларда электр қуввати билан ҳаракатланадиган автомобиль ва транспорт воситаларининг кенг оммалашувига гувоҳ бўламиз. Бугун ҳам қисман электрда ишлайдиган автомобиллар бозори жадал ривожланмоқда. Мисол учун, 2015 йилда биргина АҚШда сотилган ҳар 150 дона транспорт воситасининг биттаси электр ўт олдириш свечаси ҳамда батареяга, яъни электр таъминоти тизимига эга. Электромобилларнинг оммавий равишда ишлаб чиқарилиши ва ундан фойдаланишга бўлган эҳтиёж тобора ошиб бормоқда.
Бунинг сабаблари кўп. Жумладан, электр автомобиллар илғор гаджетларга айланиб, тобора кенг технологик имкониятларга эга бўлиб бормоқда.
Бу йўналишдаги йирик илғорликлардан бири – бу турдаги автомобилда батарея таъминотининг мавжудлиги. Одатдаги электромобилнинг ўртача нархи халқаро бозорда $30,000 долларни ташкил этади. Уни бир маротаба электр билан қувватлаб 160 км масофа юриш мумкин. Аммо кейинги бир неча йил ичида бу масофа янада кенгайиб, жуда арзон нарх эвазига шахсий автомобилда узоқ сафарлар қилиш имкони туғилади.
Хусусан, электромобиль яратиш устида изланишлар олиб бораётган Tesla Motors Inc. ваъда қилаётган Model 3 автомобилини тўлиқ қувватлаб 320 км масофани босиб ўтиш мумкин бўлади. Унинг нархи $35,000 долларни ташкил этади. Таққослаш учун айтамиз, бугун АҚШда ўртача машина нархи $33,000 долларни ташкил қилади.
Аммо Tesla компаниясидан ташқари бу йўналишдаги тадқиқотлар учун Chevrolet ҳам катта пул тиккан. Йирик автомобиль ишлаб чиқарувчиси жорий йил якунида нарх-навоси $37,500 доллар бўлган Bolt EV электромобилини тақдим этишни режалаштирган. Бу ҳам тўлиқ қувватлаб 320 км масофа йўл босишга ваъда бераётган электр машина. Шу билан бирга, мазкур автомобиль уни нам таъсиридан ҳимоялайдиган юқори даражали тизимни ваъда қилиб, бўлажак харидорларни хотиржам қилмоқда.
Бу ҳали бошланиши. Электромобилларни электр қуввати билан таъминловчи станциялар ишлаб чиқарувчи жаҳоннинг энг йирик ChargePoint Inc. компанияси раҳбари Паскаль Романонинг қайд этишича, бугун автомобиль саноатининг йирик вакиллари ҳам мазкур масала юзасидан катта қизиқиш билдиришмоқда. “Биз бу борада уларнинг барча нарсани электрлаштиришга қаратилган ички режаларидан хабардормиз”, дейди жаноб Паскаль.
Қисқа фурсат ичида ёнилғида ҳаракатланувчи автомобиллар ўрнини гибридлашиб, улар ҳам электр мотор, ҳам бензин двигателлари билан таъминланади.
Аксарият бу турдаги электромобилнинг янги моделлари америкаликларга электр қуввати билан, яъни бензин сарфламасдан ишга бориб келиш имкониятини бермоқда. Бу дегани уларни бора-бора тўлиқ электр таъминотига ҳам мослаштириш мумкин.
Стив Майжерос, General Motors Co.’нинг Chevrolet бўлинмаси маркетинг директорининг айтишича, Chevrolet Volt гибрид автомобилида босилган узоқ сафарларнинг 90 фоизи ҳамда яқин масофадан кундалик саёҳатларнинг 65 фоизи “электр режими”да амалга оширилган. Volt гибрид автомобилини тўлиқ қувватлаб 85 км масофани босиб ўтиш мумкин.
Бошқа электромобиллардан кўра кучлироқ электр мотор ҳамда катта сиғимли аккумуляторга эга плагин-гибрид автомобиллари ҳайдовчиларга электрда ишлайдиган автомобилларга осон кўникиш, унинг ишламай қолишидан хавфсирашнинг олдини олишга хизмат қилмоқда.
Электромобиль ва плагин-гибрид автомобиллари ўртасидаги рақобатнинг жадал ўсиши уларнинг нарх-навосининг пасайишига хизмат қилади. Volkswagen AG ҳамда BMW компаниялари ҳам 2025 йилда илк плагин-гибрид автомобилини ишлаб чиқариш режасида эканини маълум қилган. Hyundai Motor Co. компанияси эса 2020 йилда шу турдаги гибрид машиналарининг 8 моделини, шунингдек тўлиқ электрлашган 2 та транспорт воситасини ишлаб чиқаришни йўлга қўймоқчи.
Эсингизда бўлса 1997 йилда Япониянинг Toyota компанияси илк экологик тоза, яъни ярим бензин ва ярим электрда ишлайдиган гибрид двигателли автомобилни намойиш қилган эди. Компания шу йилнинг охирига қадар тақдим этишни режа қилган янги талқиндаги ушбу Toyota Prius электр машинаси салонининг том қисмида қуёш нуридан электр олувчи батарея бўлади. Электр двигатели машинани 25 фоизгача қувват билан таъминлайди. 2020 йилгача Toyota 15 млн дона шу турдаги гибрид двигателли автомобиллар ишлаб чиқаради.
Бу соҳадаги яна бир ўсиш суръати қувватлаш станцияларининг кўпайиб боришидир. ChargePoint компаниясининг маълум қилишича, айни пайтда унинг тармоғида 30,000 та шу турдаги станция фаолият кўрсатмоқда. Таққослаш учун айтиш керакки, Америкада 90,000 та жамоат бензин қуйиш шаҳобчалари мавжуд.
Хусусий қувватлаш станциялари сони ҳам тобора ошиб бормоқда. Сабаби уларни қуриш ҳам арзон – $3,000 дан $7,500 долларгача. Уларнинг кўпайиши ҳам ҳайдовчиларни автомобилнинг электр қувватидан кўпроқ фойдаланишларини рағбатлантиради.
250 га яқин йирик озиқ-овқат маҳсулотлари сотадиган тармоғига эга Hy-Vee Inc. дўкони ҳам ўз ҳудудларида 30 га яқин қувватлаш шаҳобчаларини бунёд этган. Электр аккумуляторни қувватлаш вақти станция салоҳияти машина моделидан келиб чиқиб, 30 дақиқадан 1 соатгача давом этади. Сиз бозор қилиб бўлгунингизга қадар машинангиз ҳам қувватга тўлади.
АҚШ Энергетика департаменти ўтказган сўровларга кўра, агар бундай станциялар иш жойларида ҳам ўрнатилса, уни сотиб олиш истагида бўлганлар сони 20 баробаргача кўпаяр экан.
Ҳар қандай янгиликнинг оммалашиши доимо муайян вақтни талаб қилган. Электромобиллар яратиш назарияси ўтган асрда айтилган бўлса, бугунга келиб биз уларни кўча-кўйда учратяпмиз. Ва, бу технология айни пайтда ҳар доимгидан ҳам жадал ривожланмоқда.
