Интернет тезлиги миллатга қанчага тушади?

Интернет тезлиги миллатга қанчага тушади?

Тезлик ҳақида ўзи нимани биламиз?

Автомобил тезлигидан, вақтдан устун келишга уринган самолётларнинг қулаши, тезликдан ағанаган поездларда ҳалок бўлган одамлар ҳақида эшитганингизда тезлик – шайтоннинг қуроли экани хаёлингиздан ўтмаганми?

Ҳаётда тезлик муҳимми ёки диққатми? Ҳаракатланиш қанчалар мақсадли бўлса, тезлик шундагина ўзини оқлайди. Тезликнинг аҳамияти шу қадар юқори экан, тўғри йўлдан бориш ундан ҳам муҳимроқ бўлиши керак.

Интернет тезлиги чўққисига етган давлатларнинг тобора маънавий қашшоқлик домига ғарқ бўлаётгани, миллатларнинг, миллат қиёфасининг эврилиб бораётгани бунинг исботи эмасми?

Бугун ҳар бир интернет фойдаланувчиси интернет учун ҳар ойда камида 10 доллар маблағ сарфлайди. Бу – 40 минг сўм дегани. Бир йилда бу маблағ деярли 500 минг сўм бўлади. Хўш, бу маблағ эвазига интернетдан биз нима оляпмиз?

Мессенжерларда тарқалаётган беҳаё видео тасвирлар, тонгга қадар давом этувчи маънисиз чатлар, бекорчи овозли суҳбатлар, ижтимоий тармоқларда мақсадсиз сандироқлаш, бўлар-бўлмас фикрлар билан одамларнинг вақтини ўғирлаш ... Бу мисолларни узоқ давом эттириш мумкин. Бироқ, интернет трафик учун йилига 500 минг сарфлаётган нечта ота фарзандига 50 минг сўмга бирор бадиий асар сотиб олиб берди? Ҳатто бугун электрон китобларни ҳам харид қилиш мумкин. Интернет фойдаланувчиларнинг неча фоизи смартфонида бирор дона бўлсин электрон китоб сақлайди?

Бугун шаҳардаги ёки олис тоғли ҳудуддаги инсонга ҳам тезкор интернет керак. Бироқ, хорижий ижтимоий тармоқ ёки мессенжерларни номма-ном санаб бера оладиган ўша одамларнинг фарзандлари уларга билим олишга ёрдам берадиган ZiyoNet сайтининг борлиги, бу сайтда видео, электрон дарсликлар мавжудлиги, у ердан тил ўргатувчи махсус қўлланмаларни юклаб олиш мумкинлигини билмайди.

Интернетга муккасидан кетган одамнинг фарзандига интернет бериб қўйинг-чи, бу одам қанчалар даҳшатга тушади. Боиси, у интернетнинг фақатгина зарарли эканини тан олади. Гарчи, ўзи шу оламга ғарқ бўлган бўлса ҳам. Бу эса мамлакатдаги интернет фойдаланувчилари сонига жиддий зарар етказади.

Смартфонида мессенжер титкилаётган, мегабайтларни исроф қилиб, ярим тунгача "яқинлари" билан ҳиринглашаётган эркакнинг аёлига осонми? Интернет тезлигининг аҳамиятини ана шу жабрдийдалардан сўраб кўринг. Бугун ажрим талаб қилаётган эр ёки хотинларнинг интернетдаги кичик хатоси бутун бошли оиланинг бошига етган ҳолатларни ҳам кўряпмиз.  

Бугун отанинг боласига, ўғилнинг ота-онасига бефарқлигини, одамларнинг "майда"лашиб, жиззакилашиб, шарм-ҳаёсиз бўлиб бораётганини, ҳасад ва иғвонинг кўпайганини, одамларнинг совуққон ва қўпол муносабатини интернетга тўнкайдиганлар йўқ эмас.

Интернетда тезлик – кучли қурол. Ундан фойдаланиш учун бунга тайёр бўлиш керак. Интернет қанчалар тез бўлмасин, ҳеч бир кимса ўз қадамидан олдинда бўла олмайди. Боиси, қадамнинг салмоғини мақсади белгилайди.

Хорижлик дўстларим, ўқитувчиларим, танишларим орасида мобил алоқа тезлиги бўйича жаҳон рейтингида пешқадам турган давлатларда истиқомат қиладиганлари бор. Кўп эътибор қаратаман: уларнинг аксарияти куннинг маълум бир қисмида интернетда бўлишади. Шунда ҳам вақтларини мақсадли сарфлашади. Улар "интернет-фуқаро"га айланиб қолишдан ўзларини тийишади.

Ҳамма нарса "смарт" ёки ақлли бўлиб кетмоқда -- "ақлли телефон", "ақлли уй", "ақлли шаҳар" ... Бироқ, бир ҳақиқатни унутмаслик керак – улар ўзининг салоҳиятини оқлаши учун уларнинг фойдаланувчиси ҳам етарли даражада "смарт" бўлиши керак. Ўзбекистонда мобил гаджетдан секундига 9.11 Мбит ҳажмдаги маълумотни юклаб олиш мумкин экан.  

Мобил интернет тезлиги рейтингида Ўзбекистоннинг 106-ўринда, симли интернет рейтингида 126-ўринда тургани, бу – факт. Иқтисодий эркинлик кўрсаткичида Ўзбекистон жаҳонда 148-ўринда туради. Матбуот эркинлиги рейтингида биз 169-ўриндамиз! Яна бир фактни унутмаслик керак – БМТ маълумотларига кўра, аҳоли жон бошига тушадиган ялпи ички маҳсулот улуши бўйича Ўзбекистон 137-ўринда туради. Бу кўрсаткичнинг интернет тезлиги бўйича рейтингдаги ўрнимиз билан боғлиқ ери бор. Гап шундаки, интернет ундан барча фойдаланиш имконига эга бўлган мамлакатда яшайди ва тезкор бўлади!

Мен истиқомат қиладиган уйда 40 та хонадон бор. Бу хонадонларнинг фақат 4 тасида симли интернетдан фойдаланишади. Шу соҳа вакили бўлганим учун улар менга тез-тез мурожаат қилиб туришади. Мобил интернетдан эса бу уйда истиқомат қилувчиларнинг 10 фоизи фойдаланади. Ваҳоланки, 2 та йирик интернет провайдери бу ерга кенг полосали оптик алоқа линиясини тортиб келган. Ҳар ойда реклама-қоғозларини ташлаб кетишади. Бироқ, симли интернет абонентлари сонида ўсиш йўқ. Бунинг омиллари кўп, асосий омил – иқтисодий даромад.

Ўзбекистонда бугун 15 миллиондан зиёд интернет фойдаланувчилари, 21 миллиондан зиёд мобил алоқа фойдаланувчилари бор. Бугун олис қишлоқда ҳам интернетдан фойдаланиш янгилик эмас. Уларнинг талаб ва эҳтиёжларини қондириш учун 18 мингтага яқин мобил алоқа база станциялари ўрнатилган ва буларнинг сони ошиб бормоқда. Бу база станциялари ўзини тўлақонли оқлаши учун электр энергиясига эҳтиёж сезади. Бироқ, бу борадаги муаммолар на журналистларнинг, на масъулларнинг эсига тушаётгани йўқ.

Мобил алоқа оператори база станция қуриш учун бирор маҳаллага кириб борса, маҳаллий аҳолининг қаршилигига дуч келмоқда. Нима эмиш, бу станциялар зарарли, улар нур тарқатар эмиш. Ваҳоланки, инсон саломатлиги бўйича сайёрамизнинг 1-рақамли идораси – Жаҳон соғлиқни сақлаш ташкилоти 2011 йилда радиотўлқинларнинг зарари шу вақтга қадар исбот қилинмагани тўғрисида расман баёнот берган.

Меъёрларга кўра, бу база станциялардан тараладиган тўлвин оқимининг сиғимини ҳар сантиметр квадратга 300 микроваттгача кўтариш мумкин. Бироқ, Ўзбекистонда бу кўрсаткични 2,5 микроваттдан ошириш мумкин эмас. Қўшни мамлакатларда бу – 10 микроватт, АҚШ ва Европада 100, Исроилда 400! Бу дегани қўшни мамлакатлардаги мобил операторлар 10 мингта одамга хизмат кўрсатиши учун 4 та антенна ўрнатса, Ўзбекистондаги операторлар 16 та антенна ўрнатишлари керак.

Шаҳар аҳолиси операторларга антенна ўрнатишга тўсқинлик қилса, узоқ ҳудудлардаги аҳоли оилавий даромадидан интернет учун керакли маблағни ажрата олмаса, алоқани ривожлантириш учун сарфланаётган давлат ва инвестицион маблағлар қаердан ўзини оқлайди? Мана сизга технологик парадокс!

Интернет тезлиги бўйича рейтинг эълон қилингач, бу “хушхабарни” биринчилардан бўлиб, яқиндагина иш бошлаган “Ўзбекистон 24” канали берди. Назаримда, бу канал мақсади мавҳум ташкилотларнинг мақсади қоронғу рейтингини эълон қилиб эмас, халқимизни қийнаётган бошқа муаммоларни дадил кўтариб чиқиб, давлат раҳбариятининг ишончини оқласа яхши бўлар эди.   

Телеканалларнинг аксарияти шу вақтга қадар интернетнинг қанчалар хавфли ҳудуд эканини қайта ва қайта гапириб, аҳолини виртуал оламдан ҳайиқтириб қўйди. Ёмонлаш осон. Айниқса, интернетдан фойдаланиб кўрмаган журналистнинг қўлидан бошқа иш келмаса – ачинарли!

Бугун Ўзбекистонда интернетни ривожлантиришга катта куч ва ғайрат билан киришилган. Сўнгги йилларда интернет сифатидаги ўзгаришларни ҳеч ким рад қила олмайди ва бу ишлар тўхтаб қолгани йўқ. Фақат “кимлар” томонидандир тузиладиган, аксарият ҳолда одамларни ўз жамиятига нисбатан норозилик кайфиятига солишга интиладиган бунақа рейтинглар алоқачиларни бир оз ранжитади. Буларга ишониб, тармоқларда бир-биримизга тош отгандан кўра, кўпчилигимиз аввал ўзимизни тезкор интернетга муносиб фойдаланувчига айлантириш чораларини кўришимиз керак.          

Инсон онгида ҳар қандай тезликни пучга чиқарадиган чеклов бор – бу англаш ёки идрок тезлиги. Модомики, тафаккур ҳаракатда бошқа тезликлардан ортда қолар экан, бу жараён ҳалокатга маҳкум.

Сайтимизнинг энг чиройли расмларини Инстаграмдаги саҳифамизда томоша қилинг!