Фантастик филмлардан кириб келган 9 технология
Илмий-фантастик филм бўладими ёки китобми, қизиқ ва муҳим аҳамияти бор: уларда тасвирланган келажакка хос хомхаёл охир-оқибат ҳаётга татбиқ қилинади. Аввал асарларда акс этган хаёл, кейин ҳаёт инновациясига айланган кўплаб мисолларни топиш мумкин. Қуйидаги, бир неча йиллар аввал олинган фантастик кинокартиналарда ҳам бугунги реал илғор технологиялар хомхаёл бўлиб туйилган. Ҳозир эса улар биз учун ҳақиқат.
Астронавтлар овқатланиш жараёнида Ердагилар билан видео-мулоқот қилишмоқда.
“Метрополис” филми
Тақдим қилинган йили: 1927
Қайси технология айтилган эди: видео-алоқа
Германиялик режиссёр Фриц Лангнинг бу картинасида келажак шаҳри бўлмиш «Метрополис» ҳақида сўз боради. Жумладан, ундаги қаҳрамонлардан бири – бригадир Грот ўзининг раҳбарига видео-телефон концепциясини тўғрисида гапириб беради. Бу видео-телефония тўғрисидаги илк тасаввур эди. Чинакам технология эса яқиндаги, орадан деярли 100 йил ўтиб амалга ошди.
“Фаренгейт бўйича 451 даража”
Тақдим қилинган йили: 1966
Қайси технология айтилган эди: интерактив телевидение, плазмали панеллар
Француз режиссёри Франсуа Трюффо томонидан фантастик ёзувчи Рэй Брэдбери романларидан бири асосида олинган бу филмда одамлар китоблардан воз кечиб, ахборот технологияларига боғланиб қоладилар. Жумладан, йирик телевизион экранли деворлардан иборат, замонавий тилда айтганда, улкан плазма панелли уйларда яшай бошлайдилар.
Бу экранлар интерактив телевидение, яъни бугунги Smart TV технологиясининг муқобилидир. Филм қаҳрамонлари бу тизим ёрдамида бир-бирлари билан мулоқот қиладилар. Эҳтимол, бу бугунги – видео-қўнғироқларни амалга ошириш имконини бераётган ижтимоий тармоқ ва мессенжерларнинг башорати бўлгандир.
“2001 йилда космик одиссея”
Тақдим қилинган йил: 1968
Қандай технология айтилган: планшет компютери
Артур Кларкнинг таниқли романи режиссёр Стэнли Кубрик томонидан экранлаштирилган бўлиб, филм ҳозиргача ҳам кинофантастиканинг намунали ишларидан бири саналади. Номидан ҳам филм XXI асрга саёҳат қилишни режа қилганини билиш мумкин. Ундаги саҳналардан бирида яқиндагина ҳаётимизга кириб келган технология акс этади: кинодаги қаҳрамон-астронавтлар бугунги планшет компютерига жуда ўхшаб кетадиган қурилмада видео томоша қилишади.
Ҳатто бир неча йил аввал Samsung компанияси Apple’ни планшет дизайнини ўзидан ўғирлашда айблаб, судга ҳам берган эди. Ваҳоланки, бу ғоя 1968 йилдаёқ илгари сурилган экан.
“Тиғ устида югуриш”
Тақдим қилинган йили: 1981
Қайси технология айтилган эди: Овозли бошқарув
Ўз вақтида «Тиғ устида югуриш» филми энг яхши илмий-фантастик филм сифатида футурологлар томонидан ҳам эътироф этилган. Филм саҳналари 2019 йилда Лос-Анжелесда бўладиган воқеаларни тасвилайди.
Шаҳарлик детектив полициячи Рик Декард самовий зиндондан Ерга қочиб келган жиноятчи киборгларнинг изига тушади. Албатта, ҳозирча сайёрамизда уни эгаллаш истагида бўлган киборг жангарилар йўқ. Бироқ, картина муаллифлари 2019 йилда Лос-Анжелесда хавфсизликни таъминлаш тизимларида одамларнинг кўз тўр пардасини текшириш сканеридан фойдаланилиши, мураккаб аппарат овоз ёрдамида бошқарилишини айтишган. Бугун эса бу иккала технология ҳам янгилик эмас.
“Электр орзулари”
Тақдим қилинган йили: 1984
Қайси технология айтилган: “ақлли уй”
«Электр орзулар» филмини Ғарбда ҳам деярли эслашмайди. Бу бекорга эмас: мазкур фантастик мелодрамада тасаввурга ҳаддан зиёд эрк бериб юборилгани туфайли у оммалашмади ва инқирозга юз тутди. Ундаги аҳамиятли ғоялар қаторида филм қаҳрамонининг бугун “ақлли уй” деб аталадиган хонадонда яшашини айтиш мумкин.
Жумладан, ўша уйда ёруғлик, кайфиятни кўтарадиган мусиқа, маҳсулотларга буюртма берадиган холодилник, интерактив телевидение каби автоматлашган буюм ва тизимлар ўрнатилган.
Уйдаги электр-приборлар, яъни бугунги тилда айтадиган бўлсак, интернетга уланган буюмлар эгасини кузатади ва унинг хоҳиши ҳамда ҳолатига кўра зарур имкониятни яратиб беради.
“Орамизда бегоналар бор”
Тақдим қилинган йили: 1988
Қайси технология илгари сурилган: қўшимча воқелик
Бугун қўшимча воқелик технологияси жадал ривожланмоқда. Аммо бундан 30 йил аввал тақдим қилинган бу филмни кўрган одам режиссёрнинг устидан кулгани аниқ.
Юқори технологияларни тасаввур қила оладиган одамлар ўша вақтда ҳам яшашган. Мисол учун, «Орамизда бегоналар бор» филмида бугунги виртуал воқелик кўзойнагига ўхшаган қурилма тасвирланган. Қаҳрамон уни тақиши билан унинг атрофидаги одамлар ва муҳит ўзгаради, у қўшимча нореал буюмларни кўра бошлайди. Бугун эса шлемни тақиб виртуал воқелик ўйинларини бемалол ўйнаш мумкин.
“Келажакка қайтиб-2”
Тақдим қилинган йили: 1989
Қайси технология айтилган эди: шахсни биометрик тасдиқлаш, бармоқ излари сканери ва уч ўлчамли голограмма
2015 йил тасвирланган филмнинг қаҳрамони бўлган Марти доктор Браунга: «Док, келажакдаги технологияларни нега ҳозироқ ривожлантирмайсиз?» деб сўраганида, Браун унга «Вақтни шошириш ва фантастик кино қаҳрамонига ўхшагим йўқ», деб жавоб беради. Ҳар нарсанинг ўз вақтида бўлгани яхши, албатта.
Энг оммалашган фантастик филмлардан бири бўлган “Келажакка қайтиб-2” олинганидан 28 йил ўтди. Ундаги бир нечта саҳналар – Женнифер Паркернинг кириш эшигини бармоқ изи орқали очиши ёки Биффнинг таксига пулни махсус қурилмага бармоғини босиш орқали тўлаши каби қарашлар бугун реал технологияга айланди. Бугун эшик ва дарвозалар, қурилмалар бармоқ излари ёрдамида очилади. Пул тўловлари ҳам бармоқ изини босиш орқали тўланмоқда.
Яна бир аҳамиятли саҳналардан бири – 1980-йиллардан 2015 йилга келган бош қаҳрамоннинг 3D-акула билан тўқнаш келиши бўлади. Ахир бу — бугунги 3 ўлчамли голограмма технологиясининг худди ўзи-ку!
“Жонни Мнемоник”
Тақдим қилинган йили: 1995
Қайси технология айтилган: одамнинг электроника воситалари билан имплантатлашуви
Тобора автоматлашиб бораётган дунёда энг қимматли маҳсулот — ахборот!
Бу филмда ҳам бу қимматли маҳсулот мнемоник, яъни махсус ахборот ташишга ихтисослашган курер ёрдамида ташилади. Бош қаҳрамон Жонни ҳам шундай мнемониклардан бири.
У ўз миясига максимал даражада, яъни 160 Гб ахборот ёзиш мақсадида, миясидаги барча маълумотларни, жумладан болалик хотираларини ҳам ўчириб юборади.
Бу одам танасининг электроника воситалари билан омихталашувига бир ишора эди. Тўғри, ҳозирча бу тўлиқ жорий қилинмаган бўлса ҳам, америкалик инноватор Элон Маск уни ривожлантириш учун миллиардлаб доллар пул ажратган.
“Алоҳида мулоҳаза”
Тақдим қилинган йили: 2002
Қайси технология айтилган: имо-ишоралар билан бошқариш
Режиссёр Стивен Спилберг олган “Алоҳида мулоҳаза” номли фантастик кинокартина нисбатан яқинда олинган бўлса ҳам, филм технология нақадар жадал ривожланаётганини кўрсатиб беради. Жумладан, филмда келажак компютерлари ҳақида гап кетиб, бош қаҳрамон йирик голографик нурлардан бунёд бўлган дисплейлардан фойдаланади ва улардан қўл ҳамда бармоқ ишоралари орқали фойдаланади.
Филм тақдимотидан сўнг 7 йил ўтиб эса, “Microsoft Kinect” номли 3 ўлчамли ишорали назорат пулти тақдим қилинди. Компания бу технологияни яратишга уларни Спилбергнинг картинаси илҳомлантирганини тан ҳам олган эди.
Хулоса
Таниқли олим Алберт Эйнштейн инсон учун биринчи галда — тасаввур, ундан кейин — билим муҳим, демаган. Гувоҳи бўлганингиздек, инсонлар турмуш тарзини яхшилашда тасаввур энг муҳим омил. Фарзандингизни тасаввурини кенгатиришга ҳаракат қилинг!
