Apple va Google TikTokni ilovalar do‘konidan olib tashlash bo‘yicha bosimga duch kelmoqda

AQSh senatori Maykl Bennet payshanba kuni kompaniyalarning bosh direktorlari Tim Kuk va Sundar Pichayga yo‘llangan xatida Apple va Googledan TikTokni ilovalar do‘konlaridan “darhol” olib tashlashni talab qildi.

Bennetning ilovani yuklab olishni cheklashga bo‘lgan tashabbusi Xitoyga tegishli bo‘lgan dasturni taqiqlash bo‘yicha Kongress tomonidan olib borilayotgan tadbirlarning eng so‘nggisi. Yanvar oyidan beri respublikachilar va demokratlar hamkasblari Bayden ma’muriyati rasmiylarini AQSh milliy xavfsizligiga xavf tug‘dirishi mumkinligi sababli ilova tezkorlik bilan qat’iy ma’lumotlar to‘plashini cheklashga yoki butun mamlakat bo‘ylab unga taqiq qo‘yishga chaqirishmoqda.

"TikTokning keng ta’siri va boshqaruvsiz ma’lumotlar yig‘ilishi uning bosh kompaniyasi Xitoy qonunchiligi bo‘yicha majburiyatlari tufayli AQSh milliy xavfsizligiga o‘ziga xos tahdid soladi", deb yozadi Bennet. "Ushbu jiddiy va o‘sib borayotgan tashvishlarni hisobga olib, TikTokni tegishli ilovalar do‘koningizdan zudlik bilan olib tashlashingizni so‘rayman."

Bennet, Senat razvedka qo‘mitasi a’zosi, Apple va Google kabi ilovalar do‘konlari provayderlari bilan bevosita bog‘lanib, TikTokni olib tashlashni so‘ragan birinchi qonunchi hisoblanadi.

TikTok uch yildan ortiq vaqt davomida federal hukumat, birinchi navbatda AQShdagi xorijiy investitsiyalar bo‘yicha qo‘mita (CFIUS) bilan o‘z ilovasini AQShda ishlatishni davom ettirish uchun muzokaralar olib bormoqda. Tramp ma’muriyatidan beri TikTok ilovasi AQSh foydalanuvchilari ma’lumotlarini Xitoy hukumati bilan bo‘lishishi mumkinligidan qo‘rqqan qonunchilar tomonidan jiddiy tekshiruvlarga duch kelmoqda.

O‘tgan yilgi New York Times DealBook sammitidagi noodatiy intervyuda TikTok bosh direktori Shou Zi Chyu "Texas loyihasi"ni, kompaniyaning Virjiniya va Singapurdan barcha ma’lumotlarni TikTok US Data Security Inc. deb nomlanuvchi yangi sho‘ba korxonasi tomonidan nazorat qilinadigan AQShdagi Oracle serverlariga ko‘chirish rejasini tanishtirgan edi. 

Ushbu tashabbuslarga qaramay, ByteDance xodimlari so‘nggi bir necha yil ichida AQSh foydalanuvchilarining ma’lumotlariga qayta-qayta kirishgani haqidagi dalillardan so‘ng ilovani taqiqlashga bo‘lgan ehtimol oshdi.

TikTok va CFIUS hali dasturni AQShda ishlashini ta’minlash bo‘yicha kelishuvga erishmagan. O‘tgan oy The Wall Street Journal ikki tomon o‘rtasidagi muzokaralar to‘xtab qolgani va kutilgan kelishuvni kechiktirgani haqida xabar berdi.

TikTokning kelajagi hali noma’lum bo‘lganligi sababli, qonun chiqaruvchilar o‘zlarining yechimlarini izlay boshladilar. Shu hafta boshida Chyu Vakillar palatasining Energetika va savdo qo‘mitasining mart oyida AQSh foydalanuvchilari xavfsizligiga bag‘ishlangan tinglovida qatnashishini ma’lum qildi.

"Katta texnologiyalar Amerika jamiyatida tobora buzg‘unchi kuchga aylanib bormoqda", dedi Keti MakMorris Rojers dushanba kuni bergan bayonotida. "ByteDancega tegishli TikTok ataylab Xitoy Kommunistik partiyasiga Amerika foydalanuvchilari ma’lumotlariga kirishga ruxsat berdi."

Dushanba kungi tinglov e’loniga javoban, TikTok matbuot kotibi Bruk Obervetter "ma’lumot to‘plashni to‘g‘rilash imkoniyatini" ma’qulladi. Obervetterning ta’kidlashicha, TikTok 23 mart kuni bo‘lib o‘tadigan tinglovda AQSh foydalanuvchilari xavfsizligini himoya qilish bo‘yicha o‘zining "keng qamrovli rejalarini" muhokama qilishni rejalashtirmoqda.

Googledan farqli o‘laroq, Apple ham AQSh, ham Xitoy bilan munosabatlarida ko‘p narsani yo‘qotadi. Kukning Apple kompaniyasidagi muvaffaqiyatining katta qismi uning Xitoy hukumati va ishlab chiqaruvchilar bilan ish munosabatlarini saqlab qolish qobiliyati bilan bog‘liq bo‘lishi mumkin.

Muallif: Hidoyatxon Atabayev