Телеканаллар пулли бўлиши керакми?
“Facebook”да “УзРепорт” телеканали Испания чемпионатини намойиш қилиш ҳуқуқини сотиб олгани ҳақида ёздим. Унда УзРепорт телеканалини техник имконият пайдо бўлиши биланоқ пуллик каналга айлантириш кераклиги ҳақида ёздим. Шу заҳотиёқ бир дўстимиз шахсий хабар орқали, нима учун пуллик қилиш кераклигию, ман халқ душмани эканлигим ҳақида ёзди. Мен ҳозир нима учун пуллик қилиш кераклигини асослаб бераман.
Биз коммунизмдан чиқиб бошлаганимизга роппа-роса 25 йил бўлди. Энди давлат ўзига иқтисодий даромад олиб келмайдиган соҳага ёки ижтимоий катта аҳамиятга эга бўлмаган соҳага катта миқдорда бюджет ажратмайди. Шу учун ҳамки Давлат телевидениясига қарашли Спорт телеканали бирор бир мусобақани трансляция қилиш ҳуқуқини расман сотиб олгани йўқ. Илгари телеканал бошқа араб каналларидан ўғирлаб ўйинларни намойиш қиларди. Кейинчалик, ташқаридан босим эвазига бунга ҳам якун ясалди.
Бироз муддат ўтиб Англия чемпионати ва Европа чемпионлар лигасининг Ўзбекистон ҳудуди учун трансляция ҳуқуқини “УзРепорт” телеканали сотиб олди. “УзРепорт” бир жойда қотиб қолмасдан расман Ўзбекистон учун футбол бўйича Европа чемпионатининг трансляция ҳуқуқини ҳам харид қилди ва учрашувларни расман олиб берди.
Менинг билишим бўйича “УзРепорт” телеканали хусусий канал ҳисобланиб, яхшиямки, давлатга тегишли эмас. Эркин иқтисодиётнинг қонуни, агарки тадбиркор бирор нимага пул тикса, албатта, ундан фойда олиши керак.
Ўйлайманки, Англия чемпионати, Испания чемпионати ва Европа чемпионлар лигасининг трансляция ҳуқуқи бир неча миллион евро атрофида туради. Энди, ушбу трансляция ҳуқуқини бир неча миллион еврога (тахминан, 3-4 миллион) сотиб олган телеканалдан инвесторларнинг илк талаби ушбу суммани топиб, яна фойда олиб келиш бўлади. Мамлакатдаги реклама бозорини яхши билганлигим учун шуни айтишим мумкинки, ҳозирги ҳолатда реклама орқали бизда бир йилда 4-5 миллион атрофида даромад олиш имконсиз.
Демак, олдинда икки йўл бор. Футболнинг трансляция ҳуқуқини сотиб олган инвесторлар керакли суммани олишолмайди ва кейинги йили футбол учун харажат қилишмайди ёки савоб учун ишлашга тўғри келади.
Иккинчи йўл бўлса, телеканал пулли қилиб қўйилади ва “УзРепорт” телеканалини кўриш учун мижоз, яъни халқ ойлик абонент тўлови тўлайди. Бу тизимни UzDigital ёки кабел студиялари орқали амалга оширса бўлади. Фақат, вилоятларда ҳозирча бу тизим йўқ ва билишим бўйича, 2018-йилдан UzDigital компанияси вилоятларда ҳам пуллик тўлов асосида ўз хизматларини кўрсата бошлайди.
Демак, ҳозирги ҳолатда телеканалнинг пуллик бўлиши реалликка жуда яқин ва футбол мухлислари арзон нархда футбол ўйинларини кузатиб бориши учун ягона тўғри йўл шу.
Айтганча, бутун дунёда футбол каналлари пуллик ҳисобланади, Россия, Украина, Европа, қўшни Қозоғистон, барча мамлакатларда футбол кўриш учун пул тўлаш керак ва яқин келажакда бизда ҳам шунақа ҳолат бўлади.
PS: Бозор тилида айтадиган бўлсак, мен, масалан, бир кафени бир неча миллион сўмга ижарага олдим, уни ишлатиш учун жамоа йўлладим, пул харажат қилдим кафенинг ишлаши учун.
Менинг биринчи ташвишим харажатимни қоплаб ушбу кафедан фойда кўриш бўлади, савоб олиб зарарга ишлаш эмас. Натижада кафедаги таомларга ва хизматга ҳамма харажатларни қоплаб, менга қўшимча даромад олиб келадиган нарх белгилайман. Нима дерди? Ҳа, бозор иқтисодиёти…
Фируз Аллаев
