Jeff Bezos tashlagan besh qadam yoki Amazon qanday qilib 1 trillion dollarlik kompaniyaga aylangani haqida
Amazon faoliyatini 1994 yilda kitob savdosi bilan boshlagan edi, kuni kecha esa kompaniya bozor qiymati 1 trillion dollarga yetgan (hozir biroz oz) dunyodagi uchinchi biznes tuzilmaga aylandi. 2018 yilda Amazon asoschisi va dunyodagi eng boy kishilardan biri Jeff Bezos davlatini 67 mlrd dollarga ko‘paytirib oldi. Uning boyligi har soatda taxminan 8 million dollarga ortmoqda. Ayni paytda tadbirkorning jami boyligi 167 milliard dollarni tashkil etadi. Endi u sayyoramizdagi eng ko‘p puli bor biznes odamlari orasida yettinchi o‘ringa chiqib oldi. Google asoschisi Larri Peyj va Sergey Brin ham endi ro‘yxatda Bezosdan ortda bormoqda. Savol tug‘iladi, Amazon kompaniyasi va uning asoschisi nimaning evaziga bunday muvaffaqiyatga erishdi?
Uzoqni ko‘rish iqtidori
Bloomberg’ning yozishicha, Amazon kompaniyasining muvaffaqiyatiga Bzosning uzoqni ko‘zlab fikr yuritishi, strategik yo‘nalishlarni to‘g‘ri tanlashi hamda kelajakda nima trendga aylanishini oldindan bilish iqtidori asos bo‘lgan. Masalan, u internet orqali savdo qulayligini oldindan anglab yetgan. «Agar siz, 3 yillik istiqbolni ko‘zlab bir ish qilayotgan bo‘lsangiz, u holda siz ko‘p sonli odamlar bilan musobaqalashayotgan bo‘lasiz. Agar yetti yillik istiqbolni ko‘zlab sarmoya jalb qilayotgan bo‘lsangiz, u holda siz oz sonli raqobatchilar bilan musobaqalashayotgan bo‘lasiz», — degan edi Bezos 2011 yilda bergan intervyusida.
O‘QING:Bezos, Geyts, Mark — ular nimaning orqasidan shuncha tez boyimoqda?
Bezosning strategiyasiga to‘liq baho berish uchun, investorlarga ham ancha vaqt kerak bo‘ldi. Kompaniyaning aksiya narxi so‘nggi paytda keskin oshib bormoqda. Bunga, Bezos bundan 10 yil avval qabul qilgan bir nechta qarorlar asos bo‘ldi. Xo‘sh, u qanday qaror edi?
1. Onlayn-do‘kon assortimentini kengaytirish
Biznesni kitob savdosidan boshlagan Bezos internetning an’anaviy do‘konlardan ustunlik tomonlarini hammadan oldin ko‘ra oldi. Dastlab u assortimentni musiqa va filmlar bilan boyitdi, so‘ngra esa uyinchoqlar va elektronika mahsulotlarini ham qo‘shdi.
2. Amazon’ning marketpleysga aylanishi
2001yilda Amazon o‘zining marketpleysini ishga tushirdi va assortimentini mustaqil sotuvchilarni jalb qilish (albatta, ma’lum miqdorda haq evaziga) evaziga kengaytira boshladi. Hozirda sayt orqali amalga oshirilayotgan savdoning yarmidan ko‘p qismi Marketpleysga to‘g‘ri keladi. Ko‘pchillik sotuvchilar esa mollarini saqlash, qadoqlash va yetkazib bergani uchun Amazon’ga qo‘shimcha haq to‘laydi. Bu esa Amazon’ga xarid qilmay turib, ya’ni pul sarflamasdan ko‘p miqdorda mol taklif qilish imkonini beradi. Bu uning chakana savdo bilan shug‘ullanayotgan Walmart’ga o‘xshash raqobatchilar oldida asosiy ustunligidir. Ayni paytda, Walmart ham o‘zining marketpleysini yaratmoqda.
O‘QING:Amazon rahbari nega bu balandlikda shisha sindirdi?
3. Amazon Web Servici
2006 yilda Bezos Amazon Web Service bulutli veb-servis platformasini ishga tushirib, o‘zining uzoqni ko‘ra bilish qobiliyatini yana bir bor namoyish qildi. Onlayn orqali xarid qiluvchilar safi borgan sari kengayib borar ekan, u bilan birga biznes ham, IT-infratuzilmalari ham uni shunchaki Amazon’dan ijoraga olmoqda. Ayni paytda Amazon bulutli hisoblash bozorida karvonboshilik qilmoqda. Kompaniya hozirda ko‘rayotgan daromadining yarmidan ko‘pini AWS orqali topmoqda.
4. Prime’ga obuna bo‘lish
Darvoqe, Bloomberg’ning ta’kidlashicha, Amazon muvaffaqiyatining asosiy sababi 2005 yilda ishga tushirilgan Prime loyihasi hamda unga obuna bo‘lishdir. Obuna bo‘lish bahosi bir yilga 119 dollar. Ushbu loyihaga obuna bo‘lganlarga turli bonuslar ko‘zda tutilgan, masalan, xaridni yetkazish uchun yoki Amazon yaqinda sotib olgan Whole Foods’dagi diskontlarni aytish mumkin. Ayni paytda Prime’da kompaniyaning 100 milliondan ortiq obunachisi bor. Har yozda Amazon Prime’ga obuna bo‘lgan xaridorlar uchun arzonlashtirilgan tovarlar savdosini tashkil etadi — uni «iyuldagi Rojdestvo», deb ham atashadi. Bunday arzonlashtirilgan tovarlar savdosi brendning mashhurligini yanada oshiradi va narxi tushirilgan mollarni qidirib yurgan yangi xaridorlarni o‘ziga jalb etadi.
O‘QING:Forbes: Amazon asoschisi yilning eng omadli milliarderi
5. Amazon gadjetlari
Financial Times Amazon’ning hal qiluvchi qarorlaridan biri, Amazon Kindle hamda Amazon Alex «aqlli» kolonkasini chiqargani bo‘ldi, deb hisoblaydi. Bundan avval kompaniya o‘zining Fire smartfonini chiqargandi, lekin smartfon bozorda muvaffaqiyat qozonmadi.
Tahdidlar
Amazon’ning rivojlanishini to‘xtatib qoladigan tahdidlar mavjudmi? Bu borada Bloomberg bir nechta tahdidlarni sanab o‘tdi. Masalan, AQShda bozorning monopollashuvi bilan bog‘liq havotirning ortib borayotgani hamda AQShdan tashqarida Amazon’ning klonlarini tashkil etish g‘oyalari shular jumlasidandir.
O‘QING:Amazon o‘z mahsulotlari dronlarda yetkazib bermoqchi
